Artikel:
Wie neemt eigenaarschap van eigenaarschap?

Eigenaarschap. Het is een term die vaak valt in organisaties, maar wat betekent het nu écht? En waarom nemen sommige medewerkers minder eigenaarschap dan je als leider zou willen zien?
In onderstaand artikel neemt gedragswetenschapper Max Wildschut, docent van de opleiding Psychologie voor Leiderschap en Organisatieontwikkeling, je mee in de psychologie achter eigenaarschap. Hij laat zien welke factoren een rol spelen en hoe leiderschap het verschil kan maken.

Of je nu werkt als leidinggevende, HR-professional of organisatieadviseur: dit artikel helpt je beter te begrijpen hoe eigenaarschap ontstaat en hoe je het kunt versterken in jouw team of organisatie.

Max Wildschut, docent Leergang Psychologie voor Leiderschap en Organisatieontwikkeling

Artikel:
Wie neemt eigenaarschap van eigenaarschap?

Eigenaarschap. Het is een term die vaak valt in organisaties, maar wat betekent het nu écht? En waarom nemen sommige medewerkers minder eigenaarschap dan je als leider zou willen zien?
In onderstaand artikel neemt gedragswetenschapper Max Wildschut, docent van de opleiding Psychologie voor Leiderschap en Organisatieontwikkeling, je mee in de psychologie achter eigenaarschap. Hij laat zien welke factoren een rol spelen en hoe leiderschap het verschil kan maken.

Of je nu werkt als leidinggevende, HR-professional of organisatieadviseur: dit artikel helpt je beter te begrijpen hoe eigenaarschap ontstaat en hoe je het kunt versterken in jouw team of organisatie.

"Waarom nemen ze niet meer eigenaarschap?"

Het is een vraag die we menig manager hebben horen stellen. Eigenaarschap is niet zomaar de volgende management kreet, het verwijst naar een uniek menselijk gevoel met diepe wortels in de evolutie van ons brein. Om het te begrijpen moeten we echter verder kijken dan de individuele medewerker.

Eigenaarschap zoals deze term tegenwoordig gebruikt wordt in organisaties is wat in de psychologie ook wel psychologisch eigenaarschap heet, het gevoel van eigenaarschap over je werk. Dit is anders dan hoe we de term in het dagelijks leven gebruiken, waarbij het vooral om fysieke objecten gaat. Om psychologisch eigenaarschap te begrijpen is het handig om eerst naar fysiek eigenaarschap te kijken.

Eigenaarschap over objecten

Het gevoel van eigenaarschap heeft diepe evolutionaire wortels. Andere dieren hebben deze gehechtheid aan objecten niet, bij mensen zie je het al bij kleine kinderen. Zelfs als ze nog niet kunnen praten, hebben kinderen al een gevoel van mijn en dijn. Evolutionair gezien heeft dit gevoel een duidelijke functie. Mensen gebruiken werktuigen om te overleven. Zonder speren, messen, bijlen of pijlen hadden onze voorouders weinig overlevingskans. Een goede stenen bijl maken is niet alleen veel werk, verlies ervan kan je doodvonnis betekenen. Het is daarom belangrijk waarde te hechten aan je bezittingen. Wie onverschillig is over bezit heeft weinig overlevingskansen. Je moet goed op je spullen letten en er met zorg mee omgaan. Je moet er eigenaarschap voor voelen.

Het gevoel van eigenaarschap van dit soort fysieke objecten heeft een zekere onderliggende logica:

Je hebt het object gekregen, gemaakt, verkregen of verdient
Het eigendom wordt erkend door anderen
Het object heeft een waarde voor je (bijvoorbeeld voor overleven)
Je hebt controle over het object (je kunt het naar eigen inzicht gebruiken)

Wanneer één van die voorwaarden er niet is, dan voel je meestal geen eigenaarschap. Neem je smartphone, een object waar veel mensen een hoge mate van eigenaarschap over voelen. Wanneer andere (vooral vreemde) mensen je telefoon gewoon pakken, inkijken en gebruiken, triggert dit sterke negatieve reacties. Je eigendom wordt niet erkend (2). Wanneer je telefoon kapotgaat en niet meer bruikbaar is, neemt het gevoel van eigenaarschap ook snel af. De telefoon heeft geen waarde meer voor jou (3) en je kunt er niet meer mee doen wat je wilt (4).

Erkenning is cruciaal voor eigenaarschap, wetenschappers definiëren eigenaarschap zelfs in termen van erkenning, zoals in deze omschrijving: ownership can be viewed as a cooperative arrangement, where individuals inhibit their tendency to take others’ property on the condition that those others will do the same (1).

Psychologisch eigenaarschap

Psychologisch eigenaarschap heeft betrekking op een gevoel van eigenaarschap van een onderdeel van het bedrijfsproces (zonder dat er sprake is van formeel eigenaarschap). Fred is bijvoorbeeld de man van de vergunningen en Fred zorgt dat het proces van de aanvraag van een vergunning goed verloopt. Hij voelt zich eigenaar van dit proces. Ondanks dat het hier (meestal) niet over fysieke objecten gaat, blijkt uit onderzoek dat dezelfde onderliggende mechanismen dit gevoel vormen. Maken we de vertaling hier naar de bedrijfscontext, dan kunnen we vijf randvoorwaarden voor het ontstaan van psychologisch eigenaarschap identificeren:

Er moet sprake zijn van een duidelijk omschreven proces waar iemand zich eigenaar van kan voelen.
Iemand heeft is expliciet eigenaar gemaakt van dit proces en hij/zij heeft dit eigenaarschap vrijwillig geaccepteerd (dus niet omdat hij/zij geen andere keuze heeft).
Dit eigenaarschap wordt erkend door de organisatie (dus zowel door collega’s als door hogere hiërarchische lagen)
Het proces of het resultaat heeft waarde voor de medewerker. Dit kan zowel een geldelijke beloning zijn als meer intrinsieke bronnen van waarde (meesterschap, identiteit, sociale waarde).
De medewerker heeft controle over het proces en te behalen resultaat (kan de noodzakelijke acties uitvoeren om succesvol te zijn).

Voor Fred is het helder waar hij verantwoordelijk voor is (1). Hij heeft hard gewerkt om die positie te krijgen en is nu iemand die gerespecteerd wordt voor zijn expertise en behulpzaamheid. Hij heeft er zelf voor gekozen zich eigenaar te maken (2), door te solliciteren voor de functie. Zijn werk is belangrijk voor hem (4), niet alleen omdat hij het gevoel heeft iets belangrijks te doen voor de samenleving, maar ook doordat hij zich hierin kan ontwikkelen en waardering krijgt voor zijn professionaliteit. Wat zijn eigenaarschap echter ondermijnt, is dat zijn leidinggevende regelmatig ingrijpt in zijn werk, bijvoorbeeld door hem voor te schrijven hoe cases aan te pakken. Zijn eigenaarschap wordt onvoldoende erkent (3).

Werken aan eigenaarschap

Elke randvoorwaarde speelt een belangrijke rol in het ontstaan van eigenaarschap. Als je op vier van de vijf goed scoort, kan dit nog steeds betekenen dat iemand geen eigenaarschap voelt. Leiderschap speelt hier een belangrijke rol. Een leidinggevende moet bijvoorbeeld:

Helder maken wat van de medewerker verwacht wordt en wat daar wel en niet bij hoort. Ook is het belangrijk dat de context helder is, dus waarom is het belangrijk.
De autonomie van de medewerker respecteren en ondersteunen. Bijvoorbeeld door keuzes geven, te faciliteren en in dialoog te gaan.
De medewerker ondersteunen in het vinden van intrinsieke bronnen van motivatie in het werk, bijvoorbeeld door coaching of het helpen vinden van training.
Door medewerkers haalbare opdrachten te geven en niet aan te spreken op resultaten waar ze beperkte invloed op hebben.

Leidinggevenden kunnen op deze wijze helpen gevoelens van eigenaarschap te stimuleren bij medewerkers, en nemen zo eigenaarschap voor eigenaarschap.

"Waarom nemen ze niet meer eigenaarschap?"

Het is een vraag die we menig manager hebben horen stellen. Eigenaarschap is niet zomaar de volgende management kreet, het verwijst naar een uniek menselijk gevoel met diepe wortels in de evolutie van ons brein. Om het te begrijpen moeten we echter verder kijken dan de individuele medewerker.

Eigenaarschap zoals deze term tegenwoordig gebruikt wordt in organisaties is wat in de psychologie ook wel psychologisch eigenaarschap heet, het gevoel van eigenaarschap over je werk. Dit is anders dan hoe we de term in het dagelijks leven gebruiken, waarbij het vooral om fysieke objecten gaat. Om psychologisch eigenaarschap te begrijpen is het handig om eerst naar fysiek eigenaarschap te kijken.

Eigenaarschap over objecten

Het gevoel van eigenaarschap heeft diepe evolutionaire wortels. Andere dieren hebben deze gehechtheid aan objecten niet, bij mensen zie je het al bij kleine kinderen. Zelfs als ze nog niet kunnen praten, hebben kinderen al een gevoel van mijn en dijn. Evolutionair gezien heeft dit gevoel een duidelijke functie. Mensen gebruiken werktuigen om te overleven. Zonder speren, messen, bijlen of pijlen hadden onze voorouders weinig overlevingskans. Een goede stenen bijl maken is niet alleen veel werk, verlies ervan kan je doodvonnis betekenen. Het is daarom belangrijk waarde te hechten aan je bezittingen. Wie onverschillig is over bezit heeft weinig overlevingskansen. Je moet goed op je spullen letten en er met zorg mee omgaan. Je moet er eigenaarschap voor voelen.

Het gevoel van eigenaarschap van dit soort fysieke objecten heeft een zekere onderliggende logica:

Je hebt het object gekregen, gemaakt, verkregen of verdient
Het eigendom wordt erkend door anderen
Het object heeft een waarde voor je (bijvoorbeeld voor overleven)
Je hebt controle over het object (je kunt het naar eigen inzicht gebruiken)

Wanneer één van die voorwaarden er niet is, dan voel je meestal geen eigenaarschap. Neem je smartphone, een object waar veel mensen een hoge mate van eigenaarschap over voelen. Wanneer andere (vooral vreemde) mensen je telefoon gewoon pakken, inkijken en gebruiken, triggert dit sterke negatieve reacties. Je eigendom wordt niet erkend (2). Wanneer je telefoon kapotgaat en niet meer bruikbaar is, neemt het gevoel van eigenaarschap ook snel af. De telefoon heeft geen waarde meer voor jou (3) en je kunt er niet meer mee doen wat je wilt (4).

Erkenning is cruciaal voor eigenaarschap, wetenschappers definiëren eigenaarschap zelfs in termen van erkenning, zoals in deze omschrijving: ownership can be viewed as a cooperative arrangement, where individuals inhibit their tendency to take others’ property on the condition that those others will do the same (1).

Psychologisch eigenaarschap

Psychologisch eigenaarschap heeft betrekking op een gevoel van eigenaarschap van een onderdeel van het bedrijfsproces (zonder dat er sprake is van formeel eigenaarschap). Fred is bijvoorbeeld de man van de vergunningen en Fred zorgt dat het proces van de aanvraag van een vergunning goed verloopt. Hij voelt zich eigenaar van dit proces. Ondanks dat het hier (meestal) niet over fysieke objecten gaat, blijkt uit onderzoek dat dezelfde onderliggende mechanismen dit gevoel vormen. Maken we de vertaling hier naar de bedrijfscontext, dan kunnen we vijf randvoorwaarden voor het ontstaan van psychologisch eigenaarschap identificeren:

Er moet sprake zijn van een duidelijk omschreven proces waar iemand zich eigenaar van kan voelen.
Iemand heeft is expliciet eigenaar gemaakt van dit proces en hij/zij heeft dit eigenaarschap vrijwillig geaccepteerd (dus niet omdat hij/zij geen andere keuze heeft).
Dit eigenaarschap wordt erkend door de organisatie (dus zowel door collega’s als door hogere hiërarchische lagen)
Het proces of het resultaat heeft waarde voor de medewerker. Dit kan zowel een geldelijke beloning zijn als meer intrinsieke bronnen van waarde (meesterschap, identiteit, sociale waarde).
De medewerker heeft controle over het proces en te behalen resultaat (kan de noodzakelijke acties uitvoeren om succesvol te zijn).

Voor Fred is het helder waar hij verantwoordelijk voor is (1). Hij heeft hard gewerkt om die positie te krijgen en is nu iemand die gerespecteerd wordt voor zijn expertise en behulpzaamheid. Hij heeft er zelf voor gekozen zich eigenaar te maken (2), door te solliciteren voor de functie. Zijn werk is belangrijk voor hem (4), niet alleen omdat hij het gevoel heeft iets belangrijks te doen voor de samenleving, maar ook doordat hij zich hierin kan ontwikkelen en waardering krijgt voor zijn professionaliteit. Wat zijn eigenaarschap echter ondermijnt, is dat zijn leidinggevende regelmatig ingrijpt in zijn werk, bijvoorbeeld door hem voor te schrijven hoe cases aan te pakken. Zijn eigenaarschap wordt onvoldoende erkent (3).

Werken aan eigenaarschap

Elke randvoorwaarde speelt een belangrijke rol in het ontstaan van eigenaarschap. Als je op vier van de vijf goed scoort, kan dit nog steeds betekenen dat iemand geen eigenaarschap voelt. Leiderschap speelt hier een belangrijke rol. Een leidinggevende moet bijvoorbeeld:

Helder maken wat van de medewerker verwacht wordt en wat daar wel en niet bij hoort. Ook is het belangrijk dat de context helder is, dus waarom is het belangrijk.
De autonomie van de medewerker respecteren en ondersteunen. Bijvoorbeeld door keuzes geven, te faciliteren en in dialoog te gaan.
De medewerker ondersteunen in het vinden van intrinsieke bronnen van motivatie in het werk, bijvoorbeeld door coaching of het helpen vinden van training.
Door medewerkers haalbare opdrachten te geven en niet aan te spreken op resultaten waar ze beperkte invloed op hebben.

Leidinggevenden kunnen op deze wijze helpen gevoelens van eigenaarschap te stimuleren bij medewerkers, en nemen zo eigenaarschap voor eigenaarschap.

Ontdek hoe psychologische inzichten je leiderschap versterken

Ben je gefascineerd door het thema eigenaarschap en wil je ontdekken hoe je dit in jouw team of organisatie kunt versterken? En ben je daarnaast nieuwsgierig naar de psychologie achter leiderschap, motivatie, wendbaarheid en zelforganisatie?

Dan is de opleiding Psychologie voor Leiderschap en Organisatieontwikkeling precies wat je zoekt.
In deze opleiding combineer je wetenschappelijke inzichten met praktische toepassingen, zodat je als leider, HR-professional of adviseur je team of organisatie beter kunt aansturen, inrichten of ondersteunen.

Naar de opleiding Psychologie voor leiderschap en organistieontwikkeling

Bekijk opleiding

Ontdek hoe psychologische inzichten je leiderschap versterken

Ben je gefascineerd door het thema eigenaarschap en wil je ontdekken hoe je dit in jouw team of organisatie kunt versterken? En ben je daarnaast nieuwsgierig naar de psychologie achter leiderschap, motivatie, wendbaarheid en zelforganisatie?

Dan is de opleiding Psychologie voor Leiderschap en Organisatieontwikkeling precies wat je zoekt.
In deze opleiding combineer je wetenschappelijke inzichten met praktische toepassingen, zodat je als leider, HR-professional of adviseur je team of organisatie beter kunt aansturen, inrichten of ondersteunen.